De dictatuur in Nicaragua neemt steeds extremere vormen aan. Onlangs keurde het Nicaraguaanse parlement een grondwetswijziging goed die feitelijk een einde maakt aan de scheiding der machten in het land en Daniel Ortega en Rosario Murillo promoveert tot ‘co-presidenten’.
Met de hervorming van de grondwet trekken president Daniel Ortega en zijn vrouw Rosario Murillo, nu vicepresident, nog meer de macht naar zich toe. Zo creëert de nieuwe grondwet de ambten van ‘co-presidenten’, waarmee Murillo, die volgens critici feitelijk de scepter zwaait over Nicaragua, nu ook formeel de macht heeft over het land. De zittingstermijn van de presidenten werd uitgebreid van vijf naar zes jaar, en daarbij mogen zij onbeperkt vicepresidenten en ministers aanwijzen, volgens critici een strategie om de opvolging van Ortega binnen de familie te garanderen.
De nieuwe grondwet formaliseert de opheffing van de democratische machten in Nicaragua, die voortaan geen machten meer heten maar ‘organen’ die volledig zijn ondergeschikt aan het regime van Ortega-Murillo. Bovendien krijgen het leger en de politie de bevoegdheid tot interventies om de „stabiliteit van de republiek” te garanderen, en krijgen de bewapende burgermilities die aan de zijde van de regering de bevolking terroriseren voortaan een formele status.
Even alarmerend is het uit de grondwet verwijderen van „het recht om niet gemarteld te worden”, waarmee straffeloosheid voor deze mensenrechtenschendingen in de wet wordt vastgelegd. Daarbij vergroot de grondwet de controle van het regime over de media en burgerorganisaties. In totaal werden ongeveer honderd wetsartikelen aangepast.
President Ortega is sinds 2007 onafgebroken aan de macht. Sinds het uitbreken van grootschalige antiregeringsprotesten in 2018 gleed het land af naar een dictatuur waarin elke kritische stem met geweld onderdrukt wordt. Sindsdien is een ongekende uittocht op gang gekomen. Zo’n 800.000 Nicaraguanen verlieten het land, meer dan 10 procent van de bevolking. Onafhankelijke media, oppositiepartijen of mensenrechtenorganisaties bestaan er inmiddels niet meer. Waar mogelijk zetten gevluchte dissidenten hun werk in het buitenland voort, met name in buurland Costa Rica. Het Reformatorisch Dagblad tekende de verhalen op van drie Nicaraguaanse ballingen in Costa Rica.
„We zijn het Noord-Korea van Centraal-Amerika”
Dulce Porras (73) is een prominente Nicaraguaanse oppositiepolitica. In 2018 moest ze halsoverkop het land ontvluchten nadat burgermilities een aanslag op haar leven pleegden. Sindsdien verblijft ze in Costa Rica, waar ze haar politiek activisme in ballingschap voorzette. „Het is niet de oude dag die ik had voorzien”, zegt Porras, een frêle vrouw met achter haar bril een vastberaden oogopslag.
„Volgens het regime ben ik een terrorist, omdat ik als vooraanstaand oppositielid de protesten in 2018 steunde. Ik ben aan twee aanslagen op mijn leven ontsnapt. Bij de eerste vielen burgermilities de kerk waar ik me schuilhield aan. Maar de parochieleden wisten de aanvallers op een afstand te houden. Daags daarna verscheen de politie bij mijn huis. Ze zetten de straat af zodat niemand kon kijken. Er was een forensisch expert mee, wat betekent dat ze me wilden vermoorden. Dat is hoe het regime te werk gaat: ze doden je met een paar kogels en de forensisch expert rapporteert een natuurlijke dood.
Maar ik was sinds de protesten niet meer thuis geweest. Op dat moment besloot ik om naar Costa Rica te vluchten. Alles heb ik moeten achterlaten in Nicaragua, op mijn 67e, om hier vanaf nul te beginnen. In het begin was ik in shock, woog nog maar 40 kilo omdat ik niet kon eten van de stress. Ik heb er een chronische darmaandoening aan overgehouden. Maar ik blijf strijden, want ik weet dat Nicaragua ooit een vrij land gaat zijn, en dat mijn kleindochter in vrijheid zal kunnen leven.
„Dat is hoe het regime te werk gaat: ze doden je met een paar kogels en de forensisch expert rapporteert een natuurlijke dood” – Dulce Porras, oppositiepolitica
Ook mijn familie heeft het land moeten ontvluchten vanwege mijn politiek activisme. Mijn dochter en kleindochter vertrokken als laatste, na de grondwetshervorming. Sindsdien heeft het regime de repressie verder opgevoerd. Uit angst, want ze zijn doodsbang voor de reactie van het volk op de nieuwe wetten. Daarom hebben ze zo veel mensen opgepakt. Om terreur te zaaien. De dag nadat mijn dochter vluchtte, stond de politie op de stoep om haar te arresteren.
In de jaren 60 en 70 streed ik met de guerrilla tegen de dictatuur van Somoza. En nu nemen we het op tegen weer een dictatuur. Ortega is de beste leerling van Somoza gebleken. In wreedheid heeft hij hem zelfs overtroffen. In de gevangenis wordt gemarteld met seksueel geweld, of ze trekken de nagels van je handen en voeten uit. Het probleem is dat er geen gerechtigheid is geweest toen de Sandinisten de dictatuur van Somoza ten val brachten, maar wraak. Daarom zitten we nu weer met een dictatuur. De volgende keer moeten de plegers van misdaden tegen de menselijkheid niet gefusilleerd, maar berecht worden.
De hervormde grondwet verandert Nicaragua in een op maat gemaakt pak voor de dictatuur. Er zijn geen democratische wetten, geen gerechtigheid of manieren om je te beklagen. We worden vermoord, gemarteld of gedwongen om in ballingschap te gaan. Wij zijn het Noord-Korea van Centraal-Amerika.”
„Repressie ontziet niets en niemand”
Juan Carlos Arce is als advocaat en socioloog verbonden aan mensenrechtenorganisatie Nunca Más in Costa Rica, een collectief van Nicaraguaanse ballingen dat zich inzet voor het documenteren en aanklagen van mensenrechtenschendingen in Nicaragua.
„Per jaar ontvangen we meer dan 350 slachtoffers van het Nicaraguaanse regime in San José. Onder die ontheemde bevolking bevinden zich journalisten, religieuzen, artiesten, politiek activisten, boeren. Een ruim spectrum, want de repressie in Nicaragua ontziet niets en niemand. Het optekenen van hun getuigenissen dient twee doelen. Ten eerste om mensenrechtenschendingen aan te klagen via gerechtelijke processen. Zoals voor buitengerechtelijke executies, voor het ontnemen van de nationaliteit van dissidenten en voor het sluiten van organisaties. Wij hopen dat internationale gerechtshoven uitspraak doen over deze zaken, en dat de staat daar ooit voor veroordeeld zal worden.
Ten tweede documenteren we om ervoor te zorgen dat de misdaden tegen de menselijkheid begaan door het regime herinnerd blijven. Het geweld en de vervolging van degenen die het regime als vijanden beschouwt met wie ze in oorlog zijn, gebeurt zowel fysiek als door het ontnemen van je burgerrechten. Door je huis te confisqueren, je pensioen af te pakken, en je nationaliteit te ontnemen. Elke dag worden mensen het land uitgezet, of ze worden de toegang tot het land ontzegt. Voor hen (Ortega en Murillo, red.) is iedereen die kritiek heeft of vragen stelt een risico. Ze houden je aan en zetten je op het eerstvolgende vliegtuig.
Deze dictatuur neemt het op tegen een burgerbevolking met een mening. Er bestaat geen enkele tolerantie meer. Het is een regime met angst. Het feit dat sinds 2023 alle openbare religieuze vieringen verboden zijn, is daar een exemplarisch voorbeeld van. Ze willen voorkomen dat mensen waar dan ook samenkomen. Want in 2018 raakten ze die controle over de openbare ruimte kwijt, toen honderdduizenden Nicaraguanen de straat op gingen om te protesteren, en ze willen koste wat kost voorkomen dat de mensen weer de straat op gaan.
„Ze richtten hun toorn op de kerken met een niet eerder geziene vervolging” – Juan Carlos Arce, advocaat en socioloog
Het jaar 2023 vormde voor mij een keerpunt wat betreft het geweld en de repressieve middelen die het regime inzet om de controle te behouden. Sindsdien voeren ze een heksenjacht op de publieke ruimte. En daarmee ook op de kerk, met name de Rooms-Katholieke Kerk, die zich nooit heeft onderworpen aan het regime en wiens priesters er niet voor terugschrikken om te praten over gerechtigheid in de mis. Daarom richtten ze hun toorn op de kerken met een niet eerder geziene vervolging.
Spanning tussen het regime en de Rooms-Katholieke Kerk was er al sinds de protesten van 2018, toen de kerken opvang boden aan de demonstrerende jongeren. Maar dat tientallen priesters, bisschoppen en nonnen het land uit zouden worden gezet, dat ze meer dan veertig priesters hun nationaliteit zouden ontnemen, dat hadden we niet voor mogelijk gehouden.
Met de hervorming heeft het regime nu ook wat er nog over was van de rechtsstaat definitief ontmanteld. Meer dan alleen autoritair is het een totalitair regime. In geen enkel democratisch land zijn de staatsorganen ondergeschikt aan de uitvoerende macht. Daarbij is de hervorming zonder twijfel bedoeld om haar opvolging (Rosario Murillo, red.) te garanderen. Deze nieuwe grondwet is geschreven om de familie voor eeuwig aan de macht te houden.”
„Uitoefenen van onafhankelijke journalistiek is onmogelijk geworden”
Journalist Julian Navarrete vluchtte in juli dit jaar naar Costa Rica, na maandenlang geïntimideerd te zijn door getrouwen van het regime. Minstens 278 journalisten zagen zich sinds 2018 gedwongen het land te verlaten. Navarrete werkt nu als journalist in ballingschap.
„Op 26 april meldden zich twee agenten bij mijn huis in Nicaragua. Ze zeiden dat ze van de contraspionagedienst waren, en dat er een onderzoek naar me liep. Ik vroeg waarom, en het enige dat ze antwoordden was „dat ik wel wist waarom”. Pure intimidatie natuurlijk. Ze namen foto’s van me en gaven me een nummer van ‘kapitein Sandoval’ aan wie ik voortaan moest rapporteren.
Sinds 2021 was ik gestopt met het ondertekenen van mijn journalistieke artikelen, een voorzorgsmaatregel nadat het regime alle journalisten met contacten met de oppositie begon te vervolgen. Ik weet niet hoe ik uiteindelijk door de mand ben gevallen. Door een onvoorzichtigheid van mijn kant, of misschien heeft iemand gelekt.
Het uitoefenen van onafhankelijke journalistiek is onmogelijk geworden in Nicaragua. Met alle wetten rondom cybercriminaliteit kunnen ze je voor elke publicatie opsluiten. Of zelfs voor het geven van de verkeerde like op Facebook. Ik heb als journalist vele dissidenten geïnterviewd die worden lastiggevallen en gecontroleerd door het regime. Daarom werkte ik mee met de agenten, want ik weet hoe ze te werk gaan.
Zodra het kon, ben ik gevlucht. Omdat ik wist dat ze me elk moment konden oppakken en laten verdwijnen. De dag dat ik vluchtte, pakten ze een collega op, Fabiola Tercero. Tot op de dag van vandaag is ze vermist. Het regime weigert te zeggen waar ze is, ondanks alle aanklachten en druk van organisaties. Het maakt ze niets uit.
„De dag dat ik vluchtte, pakten ze een collega op; tot op de dag van vandaag is ze vermist” – Julian Navarrete, journalist
De dag na mijn vlucht stonden de patrouillewagens van de politie voor de deur. Ze sloten de straat af, alsof ik een drugshandelaar was, drongen mijn huis binnen en pakten alle telefoons van mijn familieleden af. Toen kapitein Sandoval me belde, legde ik hem uit dat ik geen andere keus had dan te vertrekken. Daarna heb ik zijn nummer geblokkeerd.
In Costa Rica heb ik mijn werk als journalist voortgezet, samen met mijn eveneens gevluchte collega’s van het medium Divergentes. Dat is niet makkelijk, want ook in het buitenland zijn mensen bang om te praten en uit voorzorg heb ik al mijn contacten moeten wissen. Daarbij is het onmogelijk geworden om de feiten te verifiëren in Nicaragua, omdat niemand een filmpje of foto kan maken, of met een journalist kan praten.
Toch kan ik vanuit Costa Rica meer betekenen dan in Nicaragua, waar geen enkele vorm van journalistiek meer mogelijk is. Ze kunnen je doen verdwijnen, net als Fabiola. Voor mij bestaat er geen twijfel dat ik die dag net als Fabiola opgepakt zou worden.”