Journalistiek

Donderwolken pakken zich samen boven het Cementerio de Colón, in de Cubaanse hoofdstad Havana. De straten van de begraafplaats, brede avenues met de allure van Parijs die de ‘stad van de doden’ in vieren delen, zijn uitgestorven. In elke windrichting strekt een zee van marmer zich uit, grijswit uitgebeten door de Caribische zon, zoute wind en tropische regenbuien, als in een zwart-witfoto.

Nooit eerder probeerden zoveel migranten vanuit Zuid-Amerika de Verenigde Staten te bereiken. De meesten van hen zijn Venezolanen, op de vlucht voor de politieke en economische malaise in hun land. Op het strand van het Colombiaanse kustdorp Necoclí, de laatste stop voor migranten voordat ze de gevaarlijke grens met Panama oversteken, ontmoet MO* de 26-jarige Yorgelis. In de maanden daarna zijn we haar reis blijven volgen. Dit is haar verhaal.

Toen de inwoners van Cumbal ontdekten dat er koolstofkredieten op hun land verkocht waren, vroegen ze zich af wat dat betekende. “Gaan ze onze zuurstof verpakt in zakken meenemen? Of onze planten? Niemand die het wist”, zegt Alvaro Guadir. Ook hij woont in Cumbal, een inheems grondgebied in de Zuid-Colombiaanse Andes, op de grens met Ecuador. Er wonen negen Pasto-gemeenschappen die samen 24 duizend inwoners tellen.

‘Pak de spullen van de kinderen. Ik leg het uit wanneer ik thuiskom’, zegt Juan* (27) over de telefoon tegen zijn vrouw Ana*. Het is begin januari. Juan, hoofd van een speciale politie-eenheid in de Mexicaanse staat Guerrero, heeft zojuist een alarmerend bericht ontvangen. ‘Werk met ons of we gaan achter je familie aan’, bedreigde een criminele organisatie hem via WhatsApp. Daarmee zette ze Juan onder druk om informatie over politieoperaties door te spelen.

Het is 16 juni, twee uur ‘s middags, wanneer de politie het vuur opent op de demonstranten bij het dorp Purmamarca in de Noord-Argentijnse provincie Jujuy. Een zee van rubberkogels daalt neer op de inheemse gemeenschappen die zich sinds de vroege ochtend verzameld hebben op de provincieweg.

Ruim een halve eeuw geleden maakte Lucio Loaíza Herrera tientallen hectares Amazonewoud met de grond gelijk. “Kom, dan laat ik je de bijl zien waarmee we de bomen kapten – mijn vader, broers en ik”, zegt de 75-jarige boer met jongensachtige bravoure. “Want motorzagen hadden we toen nog niet.” In de jaren 60 trokken kolonisten als Loaíza vanuit andere delen van Colombia naar het Amazone-departement Caquetá, waar de overheid ze land had beloofd voor de veeteelt. Santiago de la Selva ('Santiago van het Oerwoud') doopten de kolonisten hun nieuwe dorp. “Wij kwamen hier als eersten. Het woud was nog maagdelijk, vol wilde dieren. We aten elke dag hert. Een paradijs”, zegt Loaíza.

De avond valt in de Colombiaanse badplaats Necoclí. Donkergrijze wolken en flitsen in de verte kondigen een onstuimige onweersbui aan. Op de boulevard klinkt stampende muziek uit manshoge speakers van strandtenten. Een groepje lokale badgasten is halverwege een fles rum. Niets aan de hand, zou je zeggen.

De laatste jaren werd wereldwijd een recordaantal windmolenparken bijgebouwd. Dat heeft vernietigende gevolgen voor het Ecuadoraanse Amazonegebied: daar is een stormloop op balsa ontstaan, de tropische houtsoort die wordt gebruikt voor de wieken van windmolens. ‘Er zijn moorden gepleegd, er ontstond prostitutie, en dat alles werd veroorzaakt door de handel in balsa.’

Ook in Peru smelten de gletsjers in een gestaag tempo. Soms lijkt dat een zegen, zoals in de kustregio waar een irrigatie­project met het smeltwater de woestijn groen kleurde. Maar die zegen is weinig duurzaam: de ijsvoorraad is inmiddels geslonken. In het hooggebergte van Ayacucho legden vier Quechua­zussen 125 bergmeertjes aan om de functie van de verdwenen gletsjers over te nemen.

Mexico is het toneel van een ‘migratiecrisis zonder precedenten’. Een onophoudelijke stroom migranten probeert via Mexico de VS te bereiken. Maar het harde Amerikaanse grensbeleid en het criminele geweld gericht tegen migranten leiden ertoe dat steeds meer migranten hun pogingen om de grens over te steken staken, en in plaats daarvan asiel aanvragen in Mexico. Alleen, Mexico is bepaald niet het gedroomde Amerika. ‘In het thuisland, onderweg en op de bestemming, overal zijn ze het slachtoffer van geweld.’

Ernesto (schuilnaam) was veertien toen drie guerrillero’s zijn huis binnenvielen. Ze zetten een machete op de keel van zijn stiefvader en gaven de familie 24 uur de tijd om het gebied te verlaten. Het was de zoveelste keer dat Ernesto zijn vertrouwde omgeving moest verlaten.

Al 18 jaar zoeken de bewoners van de volkswijk Comuna 13 in Medellin naar hun vermiste familieleden. Een geschatte 300 van hen zijn vermoedelijk vermoord. Onlangs heropende het Colombiaanse Vredestribunaal de zoektocht naar hun lichamen.

Ruim drie jaar nadat het Colombiaanse vredesproces inging, is er opnieuw toenemend geweld in grote delen van het land. Moorden op gemeenschapsleiders, activisten en oud-strijders van de FARC zijn dagelijks nieuws. Mensen in afgelegen gebieden slaan opnieuw op de vlucht door confrontaties tussen gewapende groepen. En ook de willekeurige bloedbaden zijn weer terug na een lange tijd. Linkse politici, waaronder Bogota’s nieuwe burgemeester Claudia Lopez, journalisten en mensenrechtenadvocaten ontvingen doodsbedreigingen.

Ruim 35 procent van de Argentijnse bevolking leeft in armoede en 8 procent kan niet in de dagelijkse behoeften voorzien. Velen overleven dankzij hulp van de kerk en sociale organisaties, die bijspringen met gratis maaltijden, kleding en zorg. De president die zondag wordt gekozen, wacht een zware taak.

Ruim 2,5 jaar na het ingaan van de vrede tussen de Colombiaanse regering en guerrillabeweging FARC is het vredesproces praktisch tot stilstand gekomen. In Caldono, een van de meest getroffen dorpen tijdens het conflict, pogen de bewoners met onderwijs, sport en bijeenkomsten voor slachtoffers en ex-rebellen, zelf vrede te brengen in hun dorp.

Na een periode van relatieve welvaart zijn er weer voedseltekorten ontstaan in Cuba, dat voor het voeden van zijn bevolking grotendeels afhankelijk is van import. Een groeiende beweging van kleine biologische boeren in Cuba poogt daar verandering in te brengen, tegen de stroom in.

Het was even schrikken voor de Colombiaanse student Stiven Claros toen hij nietsvermoedend een empanada, een gefrituurd deegflapje, bestelde bij een vriendelijke straatverkoopster in Bogota.

Op de droogste plek van Colombia, het woestijnachtige schiereiland La Guajira, leven de Wayúu met nauwelijks toegang tot zoet water. Hoe lukt ze dat, en hoe lang nog?

Bewoners van de gebieden rond de Atratorivier in Colombia proberen ‘hun’ rivier te beschermen tegen vervuiling door met name illegale mijnbouw. Sinds eind 2016 is de Atrato verklaard tot rechtspersoon. Maakt dat een verschil?

THE RIVER IS DRYING,” a local fisherman says with a worried look on his face. It’s the beginning of May when the people of Puerto Valdivia, Colombia notice that the Cauca River is withdrawing quickly, in the middle of the rainy season. Everyone knows the culprit: Twenty-seven kilometers upstream, the state-run company Empresas Publicas de Medellin (EPM) is building Colombia’s biggest hydroelectric power plant. It’s clear that something is wrong with the dam.