Mijn werk

Ruim een halve eeuw geleden maakte Lucio Loaíza Herrera tientallen hectares Amazonewoud met de grond gelijk. “Kom, dan laat ik je de bijl zien waarmee we de bomen kapten – mijn vader, broers en ik”, zegt de 75-jarige boer met jongensachtige bravoure. “Want motorzagen hadden we toen nog niet.” In de jaren 60 trokken kolonisten als Loaíza vanuit andere delen van Colombia naar het Amazone-departement Caquetá, waar de overheid ze land had beloofd voor de veeteelt. Santiago de la Selva ('Santiago van het Oerwoud') doopten de kolonisten hun nieuwe dorp. “Wij kwamen hier als eersten. Het woud was nog maagdelijk, vol wilde dieren. We aten elke dag hert. Een paradijs”, zegt Loaíza.

De avond valt in de Colombiaanse badplaats Necoclí. Donkergrijze wolken en flitsen in de verte kondigen een onstuimige onweersbui aan. Op de boulevard klinkt stampende muziek uit manshoge speakers van strandtenten. Een groepje lokale badgasten is halverwege een fles rum. Niets aan de hand, zou je zeggen.

Dan verklaar ik jullie nu tot man en vrouw.’ Het jonge Quechua-stel besluit de ceremonie met een klungelige omhelzing, omringd door een handvol familieleden gezeten op tuinstoelen van rood plastic. Burgemeester Pablo Tadeo slaat zijn burgerlijk wetboek dicht en geeft de aanwezigen een hand. ‘Listo,’ zegt hij kordaat, en dan, naar zijn twee buitenlandse gasten die deze spontane huwelijksvoltrekking geamuseerd gadeslaan, ‘zijn jullie klaar om te gaan?’ We stapelen de stoelen weer op en nemen afscheid van de familie, die we een half uur daarvoor en passant tegenkwamen tijdens een wandeling door Vicos, een bergdorp met zo’n vijfduizend inwoners in de Peruaanse Andes. ‘Ik was het huwelijk totáál vergeten,’ bekent Pablo. Zijn gezicht, dat deels schuilgaat onder een zwarte wollen hoed, breekt open in een ontwapenende jongenslach.

De laatste jaren werd wereldwijd een recordaantal windmolenparken bijgebouwd. Dat heeft vernietigende gevolgen voor het Ecuadoraanse Amazonegebied: daar is een stormloop op balsa ontstaan, de tropische houtsoort die wordt gebruikt voor de wieken van windmolens. ‘Er zijn moorden gepleegd, er ontstond prostitutie, en dat alles werd veroorzaakt door de handel in balsa.’

Ook in Peru smelten de gletsjers in een gestaag tempo. Soms lijkt dat een zegen, zoals in de kustregio waar een irrigatie­project met het smeltwater de woestijn groen kleurde. Maar die zegen is weinig duurzaam: de ijsvoorraad is inmiddels geslonken. In het hooggebergte van Ayacucho legden vier Quechua­zussen 125 bergmeertjes aan om de functie van de verdwenen gletsjers over te nemen.

Mexico is het toneel van een ‘migratiecrisis zonder precedenten’. Een onophoudelijke stroom migranten probeert via Mexico de VS te bereiken. Maar het harde Amerikaanse grensbeleid en het criminele geweld gericht tegen migranten leiden ertoe dat steeds meer migranten hun pogingen om de grens over te steken staken, en in plaats daarvan asiel aanvragen in Mexico. Alleen, Mexico is bepaald niet het gedroomde Amerika. ‘In het thuisland, onderweg en op de bestemming, overal zijn ze het slachtoffer van geweld.’

Ernesto (schuilnaam) was veertien toen drie guerrillero’s zijn huis binnenvielen. Ze zetten een machete op de keel van zijn stiefvader en gaven de familie 24 uur de tijd om het gebied te verlaten. Het was de zoveelste keer dat Ernesto zijn vertrouwde omgeving moest verlaten.

Al 18 jaar zoeken de bewoners van de volkswijk Comuna 13 in Medellin naar hun vermiste familieleden. Een geschatte 300 van hen zijn vermoedelijk vermoord. Onlangs heropende het Colombiaanse Vredestribunaal de zoektocht naar hun lichamen.

Je moet een beetje gek zijn om in Puerto Almanza te willen wonen, het zuidelijkste gehucht van Vuurland ofwel het einde van de bewoonde wereld. Maar de 33 bewoners van het vissersdorp hebben een goede reden om te blijven. Op de bodem van de ijskoude wateren van het Beagle Kanaal huist de even lekkere als monsterlijke delicatesse van het zuidelijk halfrond, de Vuurlandse koningskrab.

Ruim drie jaar nadat het Colombiaanse vredesproces inging, is er opnieuw toenemend geweld in grote delen van het land. Moorden op gemeenschapsleiders, activisten en oud-strijders van de FARC zijn dagelijks nieuws. Mensen in afgelegen gebieden slaan opnieuw op de vlucht door confrontaties tussen gewapende groepen. En ook de willekeurige bloedbaden zijn weer terug na een lange tijd. Linkse politici, waaronder Bogota’s nieuwe burgemeester Claudia Lopez, journalisten en mensenrechtenadvocaten ontvingen doodsbedreigingen.

Donder rolt over het oerwoud, doet ons schudden in onze hangmatten. Snel opeenvolgende flitsen verlichten het kampement op een rotsplateau midden in de Amazone, als een stroboscoop in een jungledisco. Een inheemse man kreunt en praat in zijn slaap, of is hij wakker? Dan barst ook de hemel open, om het apocalyptische geweld compleet te maken. Ik huiver van de plotselinge kou, vouw de hangmat dichter om me heen. Pas wanneer de weergoden tot bedaren zijn gekomen, val ik in slaap.

‘Doen jullie de riemen om?’, vraagt de piloot in het voorbijgaan. Waarna hij zonder verdere omhaal de propellermotor aanzwengelt en het vliegtuigje de startbaan van Medellín opdraait. ‘Goede vlucht!’, roept hij nog naar de zeven passagiers, en dan zijn we al in de lucht, zwevend boven de Andes, tot de groene bergen plaatsmaken voor een nog groenere zee van oerwoud en aan het einde daarvan, de Stille Oceaan. We landen te midden van houten huizen op palen, bananenbomen en de klinkende beat van reggaeton. 

Ruim 35 procent van de Argentijnse bevolking leeft in armoede en 8 procent kan niet in de dagelijkse behoeften voorzien. Velen overleven dankzij hulp van de kerk en sociale organisaties, die bijspringen met gratis maaltijden, kleding en zorg. De president die zondag wordt gekozen, wacht een zware taak.

Ruim 2,5 jaar na het ingaan van de vrede tussen de Colombiaanse regering en guerrillabeweging FARC is het vredesproces praktisch tot stilstand gekomen. In Caldono, een van de meest getroffen dorpen tijdens het conflict, pogen de bewoners met onderwijs, sport en bijeenkomsten voor slachtoffers en ex-rebellen, zelf vrede te brengen in hun dorp.

Na een periode van relatieve welvaart zijn er weer voedseltekorten ontstaan in Cuba, dat voor het voeden van zijn bevolking grotendeels afhankelijk is van import. Een groeiende beweging van kleine biologische boeren in Cuba poogt daar verandering in te brengen, tegen de stroom in.

Het was even schrikken voor de Colombiaanse student Stiven Claros toen hij nietsvermoedend een empanada, een gefrituurd deegflapje, bestelde bij een vriendelijke straatverkoopster in Bogota.

Op de droogste plek van Colombia, het woestijnachtige schiereiland La Guajira, leven de Wayúu met nauwelijks toegang tot zoet water. Hoe lukt ze dat, en hoe lang nog?

120 jaar oud is Antonia, zeggen ze. Net jarig geweest, aldus haar dochter Maritza, die zelf ergens in de 60 is. De biologische onwaarschijnlijkheid daarvan weerspreekt ze met een ferm: 'Wayuu-vrouwen baren tot ver in de zestig.'

Bewoners van de gebieden rond de Atratorivier in Colombia proberen ‘hun’ rivier te beschermen tegen vervuiling door met name illegale mijnbouw. Sinds eind 2016 is de Atrato verklaard tot rechtspersoon. Maakt dat een verschil?

Het is vijf uur, het savanne-landschap van de Braziliaanse cerrado is nog donker. Boer Joaquim zet zijn eerste koffie van de dag, sterk en zoet als altijd, en kleedt zich dan aan. Twee overhemden met scheuren en vlekken over elkaar heen, een te wijde broek zonder knoop. Tot slot een paar blauwe Havaiana-slippers aan zijn verweerde voeten, een vervaalde zonnehoed op zijn kortgeknipte witte kroeshaar, en dan is het tijd om te gaan.